Bruggen
Er liggen vijftien bruggen of pijplijnen over het kanaal Roeselare-Leie. De meeste van deze kanaalbruggen zijn volgens de hedendaagse normen te laag voor de binnenvaart. Moderne schepen die tot 3.000 ton kunnen vervoeren hebben een vrije doorvaarthoogte nodig van zeven meter boven het normale waterpeil. Dat is nodig om drie lagen containers te kunnen vervoeren.
Enkele jaren geleden werd er een vernieuwingskuur gestart om de bruggen over het kanaal Roeselare-Leie letterlijk en figuurlijk naar een hoger niveau te tillen, waarvan de Brigandsbrug in Ingelmunster in 2020 het eerste resultaat was. Momenteel dienen er nog 8 bruggen en 2 pijpleidingen verhoogd te worden om overal voldoende doorvaarthoogte te verzekeren.
Deze bruggen worden ofwel hersteld en verhoogd of volledig vernieuwd. Een volledige vernieuwing is nodig indien de nodige verhoging dermate hoog is of de bestaande toestand geen lange restlevensduur meer heeft en een totale vervanging onvermijdelijk is.
Verhoging sluiscapaciteit Ooigem
De sluis in Ooigem vormt de enige nautische toegang tot het kanaal Roeselare-Leie. Elk jaar passeert er 4 miljoen ton aan goederen langs deze sluis, wat een equivalent is van 300.000 geladen vrachtwagens.
De sluis (CEMT-klasse Va) werd reeds in 1973 in gebruik genomen en bleef gedurende de afgelopen vijftig jaar gespaard van grote mankementen. Ze doorstond de tand des tijds goed, maar is nu toch aan vervanging of herstelling toe.
Ook nemen de trafiekvolumes op het kanaal gestaag toe. Met het oog op toekomstige ontwikkelingen, zoals de verdere implementatie van het project Seine Schelde, de opwaardering van het kanaal Roeselare-Leie en de uitbreiding van de overslagmogelijkheden, wordt verwacht dat de volumes in de komende jaren alleen maar zullen blijven stijgen.
Het ontdubbelen van de huidige sluis richting een schaalvergroting door de bouw van een nieuwe klasse Va(+)-sluis naast de bestaande sluis dringt zich op. De huidige verwerkingscapaciteit van de sluis dreigt op relatief korte termijn te worden overschreden, waardoor wachttijden ter plaatse kunnen oplopen tot meer dan 2 uur.
Het vergroten van de sluiscapaciteit is een cruciale voorwaarde voor de verdere ontwikkeling van het kanaal en de nabijgelegen bedrijvigheid.
Aanpassing randinfrastructuur
De opwaardering van het kanaal Roeselare-Leie biedt opportuniteiten om de omliggende omgeving mee te moderniseren.
Hierbij wordt onder meer de heraanleg van jaagpaden, wegenis en fietsinfrastructuur voorzien. Maar ook het conform maken van de nieuw aangelegde terreinen, met waar mogelijk doorlatende verhardingen en de aanleg van wadi’s in functie van buffering en infiltratie van afvloeiend regenwater op kaaiplateaus. Zo verbeteren we niet alleen de mobiliteit maar ook de ruimtelijke kwaliteit van de regio.
Voor de opwaardering van deze randinfrastructuur wordt er in het projectplan een budget van 20 miljoen euro voorzien.
Aanpassing en renovatie van kaaimuren en oevers
De overslaginfrastructuur op kanaal Roeselare-Leie heeft de afgelopen decennia heel wat te verduren gehad. De meeste kaaimuren zijn langer dan vijftig jaar geleden gebouwd. Schepen zijn vandaag zwaar geladen, liggen dieper en raken daardoor de bodem. Daarom zijn er op heel wat plekken afschuivingen van de oevertaluds en vrij grote ontgrondingen. De sterkere golven die deze grotere schepen veroorzaken, tasten ook de kaaimuren aan. De verouderde kaaimuren vertonen barsten, betonrot en andere slijtagevormen die eigen zijn aan dit soort infrastructuur.
De kaaimuren, oevers en het technisch profiel van het kanaal zijn bijgevolg aan herstelling toe. Bij de kaaiwerken horen baggerwerken en het stelstelmatig aanbrengen van asfaltmatten als bodembescherming. Na grondige herstellingswerken kunnen de opgeknapte kaaimuren weer decennialang mee.
Binnen het projectplan is er voor de opwaardering van de kaaimuren en oevers 200 miljoen voorzien, waarvan 50 miljoen bestemd voor de Kop van de Vaart.
Aanpassing sifons
Over de hele lengte van kanaal Roeselare-Leie kanaliseren 22 sifons de beken onder het kanaal door. Deze sifons zorgen voor de goede afwatering van het gebied en spelen een belangrijke rol in het voorkomen of beperken van de overstromingsrisico’s in de regio.
Een grondige screening van het sifonstelsel onthulde de slechte staat van de huidige sifons. Veel sifons zijn bovendien ondiep gelegen, waarbij de bescherming op de bodem is weggesleten en geërodeerd.
De verdieping en verbreding van het kanaal, in functie van de grotere scheepvaart, vereisen bijgevolg nieuwe en dieper gelegen sifons. De nieuwe sifons worden op dezelfde plaats en met dezelfde diameter voorzien als de oorspronkelijke om een evenwaardige afwatering te garanderen. Ze zullen bovendien systematisch onderhouden worden om het goed functioneren van het watersysteem te waarborgen.
Baggerwerken
Het kanaal Roeselare-Leie vertoont momenteel een aanzienlijke variatie in diepte. Op sommige plekken zijn er diepe ontgrondingen, vooral ter hoogte van de kaaimuren, terwijl op andere plaatsen de diepte ontoereikend is. Het is duidelijk dat er zowel baggerwerk vereist is om de diepte te vergroten als het aanbrengen van bodembescherming om hier een oplossing voor te bieden.
Een vergroting van het kanaalgabariet is bijgevolg nodig. Met als doelstelling om de toegestane diepgang te verhogen tot 3,2 meter, wat overeenkomt met een waterdiepte van 4,2 meter. Dit betekent dat het toekomstige bodempeil op +11,25 meter TAW zal liggen.
Voor het baggeren zal mechanisch baggertuig worden ingezet vanop het water. Vervolgens moet de opgebaggerde grond worden vervoerd en afgevoerd.
Waterbeheersing
Maatregelen inzake waterbeheersing
Met een watervoorraad van zo’n 2,6 miljoen kubieke meter is het kanaal Roeselare-Leie de grootste schakel in het regionale watersysteem. Het speelt een belangrijke rol op het vlak van waterbeheersing, zowel bij wateroverlast (overstromingen) als bij watertekort (droogte).
Om dit functioneren verder te verbeteren worden de volgende aanpassingen voorgesteld:
1. HET BUNDELEN EN ONDERHOUDEN VAN SIFONS
Een analyse van het huidige sifonstelsel moet het belang en het functioneren van de verschillende sifons uitwijzen. Daarnaast wordt een systematisch onderhoud voorzien om een goede werking te garanderen.
2. LOSKOPPELEN MANDEL VAN DE KAAIMUREN
Bij de grens tussen Roeselare en Izegem is de Mandel langs de linkeroever van het kanaal ingekokerd in hoge kokerkaaimuren. Door ontgrondingen verkeren deze kaaimuren in een instabiele toestand. Als een van deze muren bezwijkt, kan dit ernstige gevolgen hebben voor de waterbeheersing.
3. STUDIE NAAR POMPGEMALEN
Een studie in functie van een potentieel bergingsscenario, om de bufferfunctie van het kanaal bij overstromingen te optimaliseren.
4. WATERHOEVEELHEID EN WATERKWALITEIT
Gezien de toenemende droogteproblematiek is een goed zicht op de waterhoeveelheid en -kwaliteit in het kanaal cruciaal, in functie van het watersysteembeheer.
5. LAAGWATERSTRATEGIE
Een laagwaterstrategie moet worden voorzien om voldoende voorbereid te zijn op de steeds intensere en langdurige droogteperiodes.
6. ENERGIEVERBRUIK BESTAANDE POMPINSTALLATIE OOIGEM EN MOGELIJKHEDEN INZAKE ENERGIEOPWEKKING
Een studie naar de mate waarin het oppompen van Leiewater op een meer efficiënte en duurzame wijze kan georganiseerd worden.
7. BLUE DEAL
Eventuele maatregelen inzake de droogteproblematiek of de energie-efficiëntie van de exploitatie kunnen uitgewerkt worden in het kader van de overkoepelende Blue Deal.